Đi xe dưới 50cc, xe máy điện cần bằng lái, vì sao?

Báo Giao thông trao đổi với TS Khuất Việt Hùng, Phó chủ tịch chuyên trách Ủy ban ATGT Quốc gia, người vừa đưa ra đề xuất trên.

Ông Khuất Việt Hùng. Ảnh: Tạ Hải.

Báo động và đau xót

Góp ý dự án Luật Trật tự an toàn giao thông đường bộ tại phiên họp Ủy ban Thường vụ Quốc hội vừa qua, ông có nêu việc cấp giấy phép lái xe máy điện và xe dưới 50cc cần áp dụng cho cả trẻ em từ 16 đến dưới 18 tuổi để đảm bảo an toàn giao thông. Vì sao ông đề xuất nội dung này?

Năm 2023, toàn quốc xảy ra 21.880 vụ TNGT đường bộ, trong đó TNGT liên quan độ tuổi dưới 18 tuổi chiếm 7,8% (khoảng 1.706 vụ). Riêng độ tuổi từ 16-18 tuổi xảy ra gần 900 vụ TNGT (chiếm hơn 51% số vụ TNGT), làm chết 490 người, bị thương 827 người.

Năm 2016, một nghiên cứu về nguyên nhân gây TNGT liên quan đến trẻ em tại TP.HCM của TS Vũ Anh Tuấn (Trung tâm Nghiên cứu GTVT Việt Đức) cho thấy, học sinh cấp 3 (độ tuổi từ 15-18) liên quan đến trên 70% các vụ TNGT trẻ em, có tỷ lệ tử vong rất cao, 32 em tử vong/100.000 em. Hơn 80% các vụ TNGT xảy ra khi chính trẻ em đang cầm lái điều khiển phương tiện.

TNGT liên quan đến học sinh rất đáng báo động và đau xót. Số học sinh tử vong do TNGT năm 2023 có xu hướng tăng so với năm 2022. 

Trong đó, lứa tuổi từ 16-18 là nhóm có nguy cơ vi phạm pháp luật về trật tự, an toàn giao thông và TNGT cao nhất trong nhóm học sinh, sinh viên trên cả nước.

Theo ông, đâu là nguyên nhân khiến TNGT liên quan đến độ tuổi này gia tăng thời gian qua?

Có 5 nguyên nhân hàng đầu gây TNGT là đi sai phần đường, làn đường, chuyển hướng sai quy định, vượt tốc độ, qua đường không đúng quy định.

Hiện nay, học sinh tiếp cận và sử dụng xe máy điện, xe gắn máy dưới 50cc, thậm chí là xe mô tô từ rất sớm. 

Dù rất nỗ lực tuyên truyền, giáo dục pháp luật trong nhà trường, ký cam kết giữa gia đình và nhà trường, song đâu đó vẫn còn những bậc phụ huynh không chịu nêu gương. K

hông những vậy, nhiều người còn giao xe cho con em mình tham gia giao thông khi chưa đủ điều kiện.

Do không có bằng lái, trực tiếp điều khiển xe máy điện, xe gắn máy với tốc độ từ 40-50km/h, nhiều em tụ tập để lạng lách, đánh võng, vi phạm các quy định về trật tự ATGT, dẫn tới nhiều vụ TNGT gây hậu quả nghiêm trọng.

Thể chế hóa để lấp khoảng trống pháp luật

Kinh nghiệm trên thế giới về giải pháp đối với thực trạng trên thế nào, thưa ông?

Tại nhiều quốc gia trên thế giới tình trạng học sinh điều khiển xe máy điện, xe gắn máy tham gia giao thông cũng xảy ra phổ biến. Tuy nhiên, họ quy định người điều khiển phải được cấp giấy phép lái xe.

Đơn cử, Nhật Bản là nước đầu tiên sản xuất xe dưới 50cc, họ yêu cầu người sử dụng phải có bằng lái. 

Để được cấp bằng, người đăng ký phải từ 16 tuổi trở lên và phải hoàn thành một bài thi viết gồm 50 câu hỏi. 

Vượt qua bài kiểm tra này, thí sinh sẽ phải tham gia khóa học lái xe an toàn kéo dài 3 giờ.

Hay tại Thái Lan, chỉ những cá nhân từ 15 tuổi trở lên và có bằng lái mới được sử dụng xe máy, bao gồm xe dưới 50cc.

Tại Mỹ, 44 trong 50 bang yêu cầu người sử dụng phương tiện dưới 50cc phải có bằng lái.

Đơn cử, tại bang Alabama, những người muốn lái xe dưới 50cc phải có bằng B và phải từ 14 tuổi trở lên. 

Tại bang Arizona, chỉ những người từ 16 tuổi trở lên và có bằng lái xe máy mới được phép điều khiển phương tiện dưới 50cc.

Tại Anh, để lái xe bao gồm xe dưới 50cc, cần phải có giấy phép lái xe tạm thời và sau đó hoàn thành khóa đào tạo cơ bản bắt buộc (CBT). 

Sau khi hoàn thành CBT, người từ 16 tuổi trở lên được phép điều khiển xe dưới 50cc.

Vậy theo ông, đã đến lúc chúng ta cũng nên áp dụng như những quốc gia đó?

Tại Việt Nam, trước đây cũng có một số ý kiến đề xuất cấp giấy phép lái xe cho trẻ từ 16-18 tuổi điều khiển xe máy có dung tích dưới 50cc hoặc xe máy điện.

Tôi cho rằng, quy định này rất cần thiết, phản ánh đúng, trúng khoảng trống quy định pháp luật trong công tác đảm bảo trật tự ATGT cho lứa tuổi học sinh. 

Điều đó nhằm giáo dục kiến thức và hướng dẫn kỹ năng lái xe, đảm bảo an toàn cho các em đến trường.

Việc cho phép trẻ từ 16-18 điều khiển phương tiện dưới 50cc nhưng chưa trang bị, đào tạo chính thức về kiến thức, kỹ năng, kiểm tra bài bản là chưa làm tốt công tác chăm sóc và bảo vệ trẻ em theo tinh thần của Luật Bảo vệ trẻ em và tinh thần Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII vì mục tiêu phát triển an ninh con người, vì chăm sóc, bảo vệ sức khoẻ con người, vì an toàn lợi ích của nhân dân.

Đặc biệt, đề xuất trên cần được thể chế hoá. Chúng ta đang xây dựng dự thảo Luật Trật tự an toàn giao thông, đây chính là cơ hội để luật hoá quy định này.

Cần đồng bộ nhiều giải pháp

Vậy cách thức triển khai nên thế nào để đạt hiệu quả, dễ thực thi, thưa ông?

Có nhiều cách để thực hiện, trong đó, có thể tổ chức đào tạo, sát hạch như: cấp giấy phép lái xe mô tô hạng A1 hiện nay. 

Cách khác có thể tích hợp giáo dục lý thuyết trong chương trình đào tạo tại nhà trường cho học sinh từ cấp 2.

Nhiều học sinh điều khiển xe máy điện, xe gắn máy không đội mũ bảo hiểm, vi phạm các quy định về trật tự ATGT. Ảnh: Tạ Hải.

Khi các em vào lớp 10, đủ 16 tuổi, đủ kiến thức lý thuyết, có thể đăng ký tham gia thi cấp giấy phép lái xe tại các trung tâm sát hạch trên địa bàn, luyện tập sa hình, kỹ năng thực hành tại đây trước khi thi.

Phụ huynh cũng cần có trách nhiệm trong việc chủ động hướng dẫn, phổ biến kiến thức lý thuyết cũng như kỹ năng điều khiển phương tiện cho con em mình.

Các bậc cha mẹ cần ghi nhớ, trước khi cho con điều khiển xe dưới 50cc phải trang bị kiến thức về pháp luật trật tự ATGT, kỹ năng điều khiển xe, xử lý tình huống cũng như trang bị mũ bảo hiểm đạt chuẩn cho con. 

Tất cả vì mục tiêu đảm bảo an toàn sức khỏe, sinh mạng cho con mình và bảo vệ người tham gia giao thông khác.

Có thể thực hiện theo nhiều cách, nhưng nhất định phải tổ chức sát hạch giấy phép lái xe cho các em tại các trung tâm sát hạch chính quy.

Nhưng nếu làm như vậy, liệu các trung tâm chính quy có quá tải không?

Thực tế, tỷ lệ người điều khiển xe dưới 50cc ở Việt Nam thấp hơn nhiều so với tỷ lệ người điều khiển xe mô tô.

Hiện nay, chúng ta đã xã hội hoá rất mạnh và thực hiện cấp giấy phép lái xe cho người điều khiển xe máy, xe mô tô rất tốt, hệ thống trung tâm đào tạo, sát hạch có đủ năng lực. 

Tôi cho rằng không khó để triển khai cấp giấy phép lái xe cho đối tượng từ 16-18 tuổi.

Song song với luật hóa quy định này, theo ông, để ngăn tai nạn giao thông liên quan độ tuổi trên cần thực hiện đồng bộ các giải pháp nào khác?

Các giải pháp khác cần tiếp tục tăng cường là nâng cao hiệu quả của tuyên truyền, giáo dục, có thể lồng ghép kiến thức ATGT vào các môn học chính khóa.

Bên cạnh đó, lực lượng chức năng cũng cần quyết liệt xử nghiêm vi phạm đối với các trường hợp học sinh điều khiển mô tô, xe gắn máy khi chưa đủ tuổi, chưa có giấy phép lái xe, không đội mũ bảo hiểm. 

Đặc biệt, xử nghiêm hành vi giao xe cho người chưa đủ điều kiện điều khiển phương tiện tham gia giao thông.

Mới đây, cơ quan công an các địa phương đã quyết liệt truy tố người giao xe cho trẻ chưa đủ điều kiện điều khiển gây tai nạn, đây là việc cần thiết.

Cảm ơn ông!