Ngăn tai nạn do “giấc ngủ trắng” của tài xế

Hậu họa khôn lường

Ngày 28/3, sau chuyến chở dưa chuột xuống chợ bán, bà Bùi Thị M (SN 1967, trú tại huyện Kim Bôi, tỉnh Hoà Bình) đã mãi mãi không thể trở về nhà. Chiếc xe đạp của bà M bị xe tải do tài xế Nguyễn Hữu C (SN 1995, trú tại Thanh Hoá) điều khiển, tông trúng trên đường 12B đoạn qua xã Vĩnh Đồng, huyện Kim Bôi. Cảnh sát xác định, nguyên nhân do tài xế ô tô ngủ gật.

Hiện trường tài xế xe tải ngủ gật gây tai nạn khiến người phụ nữ đi xe đạp tử vong ở Hoà Bình ngày 28/3.

Trước đó, sáng 23/1 trên tuyến La Sơn - Hoà Liên (qua địa phận TP Đà Nẵng), chiếc xe khách BKS 47B - 010.67 do tài xế Phương Thanh Tùng (36 tuổi, trú huyện EaH’ Leo, tỉnh Đắk Lắk) điều khiển bất ngờ lao ra khỏi đường, đâm vào hộ lan và rơi xuống vực sâu. Vụ tai nạn làm 2 người tử vong, 20 người khác bị thương. Bên cạnh yếu tố khách quan là trời mưa, sương mù, nguyên nhân còn do tài xế xe khách buồn ngủ.

Theo số liệu thống kê của Bộ Công an, trong năm 2023 có tới 72 vụ TNGT xảy ra do tài xế mệt mỏi, ngủ gật.

Tài xế Đặng Đình Cường, người 4 lần đạt danh hiệu Vô lăng Vàng chia sẻ, thực tế không ít tài xế dù buồn ngủ nhưng chủ quan. Họ cho rằng có thể xua cơn buồn ngủ bằng cách mở cửa kính, bật nhạc to. Tuy nhiên, điều này không phải lúc nào cũng hiệu quả, thậm chí có thể khiến họ rơi vào tình trạng ngủ tạm thời, hay còn gọi là "giấc ngủ trắng".

"Việc này chỉ diễn ra một vài giây nhưng cũng có thể gây hậu quả khủng khiếp", anh Cường nói.

Kiểm soát chưa chặt

Chuyên gia giao thông, PGS. TS Nguyễn Minh Hiếu cho biết, theo Hội đồng An toàn quốc gia Mỹ, khoảng 13% tài xế thừa nhận tình trạng ngủ gật sau tay lái ít nhất mỗi lần 1 tháng và 4% đã gây tai nạn. Trong đó, các khung giờ dễ ngủ gật nhất là từ 2h - 6h sáng và từ 14h - 16h chiều. Theo ông Hiếu, cường độ làm việc quá cao dẫn đến tài xế không có thời gian nghỉ ngơi, ngủ đủ giấc là nguyên nhân chính.

"Trách nhiệm trước tiên vẫn thuộc về người lái xe. Tuy nhiên, cũng phải xét đến trách nhiệm của doanh nghiệp bởi nhiều trường hợp họ đòi hỏi lái xe làm việc quá thời gian quy định hoặc không ngăn chặn tình trạng này", ông Hiếu nhìn nhận.

Ở góc độ doanh nghiệp, ông Nguyễn Tiến Dũng, Giám đốc điều hành Công ty TNHH Du lịch và vận tải Vân Anh cho biết, hiện nay doanh nghiệp quản lý thời gian làm việc của lái xe thông qua thiết bị giám sát hành trình. Khi tài xế lên xe bắt đầu ca làm việc phải quét giấy phép lái xe vào thiết bị này để hệ thống ghi nhận và tính giờ làm việc. Khi đổi ca, tài xế mới thay cũng phải thực hiện thao tác này.

Tuy nhiên, theo ông Đỗ Văn Bằng, Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ô tô Hà Nội, quy trình này hiện vẫn còn bất cập bởi không loại trừ khả năng tài xế dùng bằng lái của đồng nghiệp để quét khi đến thời gian giao ca (thực chất không thực hiện việc đổi lái). Thậm chí, nhiều doanh nghiệp không quan tâm giám sát quy trình đổi lái của tài xế.

Đề xuất nhiều giải pháp

Tại dự thảo Quy chuẩn Kỹ thuật quốc gia về thiết bị giám sát hành trình của xe ô tô sửa đổi, bổ sung QCVN 31:2014, Bộ GTVT đề xuất bổ sung quy định thiết bị giám sát hành trình phải có khả năng cài đặt thời gian lái xe liên tục, nhằm phục vụ việc cảnh báo vi phạm.

Bên cạnh tính năng cảnh báo bằng âm thanh cho lái xe trong nhiều trường hợp (chạy quá tốc độ; lái xe quá 4 giờ liên tục), thiết bị giám sát hành trình trên xe ô tô còn phải có cảnh báo đối với trường hợp lái xe không thực hiện đăng nhập trước khi phương tiện di chuyển (nhằm xác định rõ người lái xe). Âm thanh cảnh báo sẽ được duy trì liên tục cho đến khi lái xe thực hiện đăng nhập.

Theo ông Đỗ Văn Bằng, việc quy định bổ sung các tính năng trên là rất cần thiết để khắc phục những bất cập hiện nay. Không chỉ cảnh báo trực tiếp cho tài xế trên xe, quy định này còn giúp bộ phận theo dõi an toàn tại đơn vị vận tải chủ động nhắc nhở nếu tài xế không chấp hành.

TS Khương Kim Tạo, nguyên Phó chánh văn phòng Ủy ban ATGT Quốc gia nhìn nhận, các quy định trên sẽ góp phần nâng cao hiệu quả khai thác thiết bị giám sát hành trình, giúp doanh nghiệp vận tải quản trị tốt hơn hoạt động của phương tiện và lái xe.

Theo ông Tạo, để ngăn TNGT do tài xế ngủ gật, các doanh nghiệp có thể trang bị thêm các thiết bị hỗ trợ cho lái xe tỉnh táo, thông qua các cảm biến đo trạng thái buồn ngủ của tài xế thông qua mi mắt, cử động khuôn mặt, quỹ đạo xe để đưa ra cảnh báo cho tài xế thông qua âm thanh (còi), rung lắc trên vô lăng…

"Những trang bị này hoạt động độc lập, không có sự can thiệp vào hệ thống điện, hệ thống cơ nên không ảnh hưởng đến an toàn kỹ thuật của xe", ông Tạo nói và cho biết, doanh nghiệp vận tải cần nhận thức rõ, khi tai nạn xảy ra, doanh nghiệp cũng phải chịu trách nhiệm liên đới.

Đồng quan điểm, chuyên gia Nguyễn Minh Hiếu cho biết, tại các nước trên thế giới, khi tai nạn xảy ra, trách nhiệm của doanh nghiệp luôn được xem xét kỹ càng cùng với các báo cáo về sức khỏe lái xe.