Làm thế nào cân xe chuẩn?

TS. Đặng Hữu Đạt (người cầm loa) hướng dẫn thực hành quản lý, vận hành và bảo trì các trạm cân xe lưu động

Truy tìm nguyên nhân cân sai

Ông có thể cho biết những lỗi nào thường gặp với các trạm cân xe và cần phải làm gì để đảm bảo độ chính xác của cân?

Cân sai trước hết có thể do bị nhiễu tín hiệu. Nguyên nhân do cọc tiếp điện đóng chưa đúng quy cách (theo thiết kế thì cột tiếp điện cao 1,5m và phải được đóng sâu tối thiểu 1m). Hoặc có thể do nguyên nhân nguồn điện chưa ổn định. 

Để đảm bảo độ chính xác của cân cần một hệ thống nguồn điện đủ và ổn định trong suốt quá trình vận hành trạm cân. Hệ thống cọc tiếp điện chống nhiễu phải được đóng đúng quy chuẩn. Nếu đất quá cứng thì đổ thêm nước vào để tăng điện trở. Cọc phải được cắm sâu ít nhất 1m. 

Có trường hợp phản ánh là cân khi được dùng để cân người thì số liệu không chính xác. Ông lý giải ra sao về trường hợp này?

Trường hợp cân người mà số liệu nhảy liên tục như vậy thì chắc chắn nguyên nhân do vấn đề tiếp điện không tốt. Một là do hệ thống cọc tiếp điện đóng chưa tốt hoặc là do hệ thống dây dẫn từ bàn cân vào máy có những đầu tiếp xúc nếu cắm lỏng thì sẽ ảnh hưởng đến số liệu trên máy vi tính. 

Cân động có những sai số nhất định, vậy phần mềm của cân căn cứ vào đâu để xử phạt xe quá tải?

Cân lưu động có hai chế độ: Cân động và cân tĩnh. Chế độ cân tĩnh đã được Nhà nước kiểm định, có độ chính xác rất cao, sai số chỉ ở mức 0,5%. Chế độ cân động có mức sai số cho phép là 3%. Trong mọi trường hợp, để phân định cân sai - đúng sẽ lấy giá trị cân tĩnh để làm chuẩn.

Về căn cứ xử phạt xe quá tải, Tổng cục Đường bộ VN đã có văn bản quy định rõ các loại xe với tải trọng trục và tải trọng toàn xe như thế nào thì bị coi là quá tải. Căn cứ vào những tiêu chuẩn ấy (được cài sẵn trong máy vi tính) và những số liệu đo thực tế thì phần mềm tính toán ra được lượng quá tải là bao nhiêu. 

Cân động là chủ yếu 

Ông có khuyến nghị gì cho các lực lượng chức năng sử dụng chế độ cân tĩnh? 

Tất nhiên là không. Thiết kế của mô hình này là để cân động. Khi cân tĩnh, ta sẽ thấy việc dừng được một bánh xe hay một trục xe lên bàn cân là rất khó khăn nên để cân tĩnh được một xe sẽ rất lâu. Đó là nhược điểm chính của việc cân tĩnh, ngay cả ở hệ thống này. 

Còn đối với cân động, khi ta hạn chế tốc độ 5km/h, thời gian để một xe dài nhất qua được hết bàn cân là 15 giây. Đối với một lái xe chuyên nghiệp, không có gì khó khăn khi điều khiển xe đi qua một mặt phẳng bàn cân như thế. 

Ông có thể cho biết thêm một số lỗi thường gặp khi vận hành cân và cách điều chỉnh?

Quan sát bằng mắt thường, nếu xe đi qua mà mặt bàn cân nảy lên có nghĩa là mặt bằng chưa phẳng. Và khi xe nảy lên, sai số của cân động tăng lên nhiều lần. Song về chế độ cân tĩnh thì vẫn chính xác. 

Thời gian qua, Hanel đã hướng dẫn các đơn vị đáp ứng đầy đủ điều kiện quy chuẩn triển khai trạm cân. Về vị trí đặt cân, muốn tạo mặt phẳng quy chuẩn, trước ngày cân, cần cho tráng trước một lớp bê tông, có thể là bê tông sica đông kết nhanh. Hôm sau, chúng ta sẽ có một mặt bằng cứng và phẳng. Phải có sự chuẩn bị về cơ sở trước như vậy, nếu tự nhiên ra triển khai cân luôn thì không được. 

Bàn thêm về vấn đề cân tĩnh và cân động, tôi muốn nhấn mạnh rằng, do nhược điểm của cân tĩnh nên dự án này Bộ GTVT đưa ra chủ yếu là cân động và là cân trục chứ không phải cân bánh, nên bàn cân phải rất mỏng để xe đi qua được dễ dàng. Tất cả chúng tôi đều thống nhất chủ trương với Bộ GTVT cân động là chủ yếu. Chỉ khi lái xe có khiếu kiện thì mới chuyển qua cân tĩnh để kiểm tra lại. 

Trở lại các vấn đề về những lỗi hay xảy ra trong quá trình cân. Thực ra nếu sử dụng càng nhiều lần, càng thuần thục thì những lỗi có thể phát sinh trong quá trình triển khai lắp đặt, tạo mặt bằng sẽ được giảm thiểu. Khó khăn nhất là quá trình triển khai lắp đặt, sau đó phần hiệu chỉnh chỉ có camera nhận diện biển số và mắt thần để tự động hóa quá trình cân. Từng bước quá trình tự động hóa sẽ thay thế cho con người. 

Về phần mềm, hệ thống được trang bị máy vi tính cấu hình, công suất lớn và có tích hợp cả GPS và 3G để hỗ trợ trực tuyến. Khi bật hệ thống đó lên, chuyên gia của Hanel luôn sẵn sàng hỗ trợ lực lượng chức năng vận hành hệ thống. 

Với những lỗi cơ bản như mất file, treo máy, dây điện hỏng, Hanel có thể hướng dẫn các đơn vị khắc phục tại chỗ. Về phần mềm, các chuyên gia của Hanel cũng có thể hỗ trợ từ xa. Còn với những lỗi nặng hơn, thì tùy mức độ có thể chuyển về Hà Nội để sửa chữa theo đúng chế độ bảo hành. 

Tôi cũng khẳng định, hệ thống này được thiết kế cho các điều kiện làm việc ngoài trời nên nếu lắp đặt và vận hành tốt thì sẽ hạn chế được tối đa các sai sót có thể xảy ra. 

Ông có khuyến cáo gì với các đơn vị vận hành cân?

Dưới góc độ nhà sản xuất, tôi muốn nhấn mạnh, điều quan trọng nhất là các địa phương phải thực hiện tốt các tiêu chuẩn triển khai lắp đặt trạm kiểm tra tải trọng xe lưu động theo đúng quy định của Nhà nước. Làm đúng điều này sẽ giảm thiểu tối đa các tác nhân ảnh hưởng đến sai số đo lường khi sử dụng chế độ cân động của bàn cân. 

Cảm ơn ông!

Thanh Bình 

(Thực hiện)